Jan Zabłocki
Anna Tarwacka
Publiczne prawo rzymskie
WARSZAWA,
LIBER, 2011
340 pp. – ISBN: 978-83-7206-175-1
Spis treści
Rozdział I. Zagadnienia wstępne
13
1.1.
Chronologia ustroju Rzymu i historii prawa
13
1.2.
Definicje i podziały prawa
15
Rozdział II. Krόlestwo
21
2.1.
Początki państwa rzymskiego
21
2.2.
Źrόdła prawa
22
2.3.
Pierwotna organizacja wspόlnoty rzymskiej
24
2.3.1.
Krόl
24
2.3.2. Interregnum
25
2.3.3. Kurie rzymskie
25
2.3.4. Rody
rzymskie
26
2.3.5. Rodzina
rzymska
27
2.3.6. Tribus plemienne
28
2.4. Reformy polityczne
29
2.4.1. Podział
ludności według cenzusu majątkowego i reorganizacja wojska
29
2.4.2.
Comitia centuriata
31
2.4.3.
Tribus terytorialne
33
2.5.
Prawo karne
34
2.6.
Armia w okresie krόlewskim
36
2.7.
Religia w okresie krόlewskim
36
2.8.
Wypędznie krό1όw
37
Rozdział III. Republika
39
3.1.
Początki republiki
39
3.2.
Kształtowanie się
ustroju republikańskiego
41
3.3.
Struktura społeczna
45
3.3.1.
Patrycjusze
45
3.3.2.
Plebejusze
46
3.3.3.
Klienci
48
3.3.4. Nobilitas
49
3.3.5. Equites
50
3.3.6. Proletariat
50
3.3.7. Niewolnicy
51
3.4. Rodzina w okresie republiki
53
3.4.1. Status prawny osόb
53
3.4.2. Małzeństwo
54
3.4.3. Patria potestas
57
3.5. Nabycie obywatelstwa rzymskiego
60
3.6. Uprawnienia polityczne obywateli
62
3.6.1. Prawo
do służby w legionach
62
3.6.2. Ius suffragii
62
3.6.3. Ius honorum
63
3.6.4. Ius provocationis
63
3.6.5. Ius auxifii
64
3.7. Ustrόj polityczny republiki rzytnskiej
64
3.7.1. Specyfika
ustroju republiki rzytnskiej
64
3.7.2.
Zgronadzenia ludowe
66
3.7.2.1. Auspicia
66
3.7.2.2. Contiones
67
3.7.2.3. Comitia curiata
68
3.7.2.4. Comitia centuriata
69
3.7.2.5. Comitia tributa
70
3.7.3.
Senat rzymski
71
3.7.3.1. Skład
71
3.7.3.2. Funkcje
72
3.7.3.3. Obrady
73
3.7.4. Urzędnicy
republikańscy
74
3.7.4.1. Konsulowie
76
3.7.4.2. Decemwirowie
78
3.7.4.3. Trybuni wojskowi z władzą konsularną
78
3.7.4.4. Pretorzy
79
3.7.4.5. Dyktator
81
3.7.4.6. Cenzorzy
81
3.7.4.7. Edylowie kurulni
83
3.7.4.8. Kwestorzy
84
3.7.4.9. Vigintisexviri
85
3.7.4.10. Urzędnicy pomocniczy
85
3.7.5. Zasady piastowania
urzędόw
85
3.8. Polityczna organizacja plebsu
87
3.8.1. Zgromadzenia
plebejskie
87
3.8.2. Edylowie
plebejscy
88
3.8.3. Trybuni
plebejscy
88
3.9. Stanowienie prawa
89
3.9.1. Uchwalanie
ustaw i plebiscytόw
89
3.9.2. Procedura
ustawodawcza
91
3.9.3. Zrόwnanie
ustaw z plebiscytami
92
3.9.4. Leges a privilegia
96
3.9.5. Edykty
urzędnikόw
97
3.9.6. Uchwały
senatu
97
3.10. Wierzenia Rzymian
98
3.10.1. Wprowadzenie
98
3.1 0.2. Poszczegόlne
bόstwa
98
3.10.2.1. Bόstwa niebieskie (caelestes vel superi)
98
3.10.2.2. Bόstwa ziemskie (terrestres vel medioxumi)
99
3.10.2.3. Bόstwa podziemne (inferni vel inferi]
100
3.10.2.4. Bόstwa obce
101
3.10.3. Kult bόstw
102
3.10.3.1. Miejsce kultu
102
3.10.3.2. Modły i ofiary
102
3.10.3.3. Dni świąteczne, uroczystości i igrzyska
103
3.10.4. Kapłani
104
3.10.4.1. Pontifices
104
3.10.4.2. Rex sacrorum (rex sacrificulus)
105
3.10.4.3. Virgines Vestales
105
3.10.4.4. Flamines
106
3.10.4.5. Fetiales
106
3.10.4.6. Sacerdotes Sybillini (quindecemviri libris Sybillinis)
107
3.10.4.7. Augures
107
3.10.4.8. Haruspices
108
3.10.4.9. Sodalitates
108
3.10.4.10. Fratres Arvales
108
3.10.4.11. Luperci
108
3.10.4.12. Salii
109
3.11.
Organizacja administracyjna
państwa
109
3.11.1.
Italia
109
3.11.1.1. Ager Romanus
110
3.11.1.2. Municipia civium Romanorum
110
3.11.1.3. Coloniae civium Romanorum
110
3.11.1.4. Socii et amici populi Romani
111
3.11.1.5. Coloniae Latinae
111
3.11.2.
Prowincje rzymskie
112
3.12.
Skarb państwa w okresie republiki
114
3.12.1.
Zarządzanie finansami publicznymi
114
3.12.2. Dochody
państwa w okresie republiki
115
3.13. Prawo karne
w okresie republiki
116
3.14. Armia w okresienrepubliki
119
3.15. Kryzys republiki rzymskiej
121
3.15.1. Reformy
grakchańskie
123
3.15.2 Reforma
Mariusza
125
3.15.3. Quaestiones perpetuae
126
3.15.4. Wojna
ze sprzymierzeńcami
127
3 15 5 Dyktatura
Sulli
128
3.15.6. Powstania
niewolnikόw
131
3.15.7. W stronę
tzw. pierwszego triumwiratu
131
3.15.8.
Wojna domowa i dyktatura Cezara
134
3.15.9. Upadek
republiki
135
3.15.10. Przyczyny
upadku republiki
136
Rozdział IV. Pryncypat
139
4.1. Tradycje republikańskie pryncypatu
139
4.2. Struktura społeczna w okresie prncypatu
140
4.2.1. Stan senatorski
142
4.2.2. Stan ekwicki
143
4.2.3. Ordo decurionum
143
4.2.4. Żołnierze
armii rzymskiej
144
4.2.5. Ludność
wiejska
145
4.2.6. Ludność
miejska
146
4.2.7. Niewolnicy
146
4.3. Ustawodawstwo małżeńskie Augusta
148
4.4. Sytuacja ekonomiczna w okresie pryncypatu
149
4.5. Finanse w okresie pryncypatu
151
4.5.1. Skarb
państwa
151
4.5.2. Dochody
w okresie pryncypatu
152
4.5.2.1. Podatki bezpośrednie
152
4.5.2.2. Podatki pośrednie obrotowe
153
4.5.2.3. Cła i inne dochody
państwa
153
4.5.3. Wydatki
państwowe w okresie pryncypatu
153
4.6. Źrόdła prawa w okresie pryncypatu
154
4.7. Ustrόj w okresie pryncypatu
156
4.7.1. Prawne
umocowanie princepsa
157
4.7.2. Zgromadzenia
ludowe
159
4.7.3. Senat
160
4.7.4. U rzędnicy
republikańscy w okresie
pryncypatu
160
4.7.4.1. Konsulowie
161
4.7.4.2. Pretorzy
161
4.7.4.3. Cenzorzy
162
4.7.4.4. Edylowie
162
4.7.4.5 Kwestorzy
162
4.7.4.6. Trybuni plebejscy
163
4.7.5. Urzędnicy
cesarscy w okresie pryncypatu
163
4.7.5.1. Prefekt pretorianόw
163
4.7.5.2. Prefekt miasta
163
4.7.5.3. Prefekt aprowizacji
164
4.7.5.4. Prefekt straży miejskiej
164
4.7.5.5. Prefekt poczty
164
4.7.5.6. Prokuratorzy majątkόw państwowych
165
4.7.6.
Kancelarie cesarskie
165
4.7.7.
Cursus honorum
166
4.7.8.
Rada cesarska
167
4.8.
Struktura administracyjna
168
4.8.1.
Italia
168
4.8.1.1. Zgromadzenia ludowe miast italskich
169
4.8.1.2. Rada miejska
169
4.8.1.3. Urzędnicy
170
4.8.2. Prowincje
170
4.8.2.1. Prowincje senackie
171
4.8.2.2. Prowincje cesarskie
171
4.9. Zasady odpowiedzialności urzędnikόw rzymskich
171
4.9.1.
Odpowiedzialność karna
172
4.9.2.
Odpowiedzialność cywilna
172
4.9.3.
Pociągnięcie urzędnika do odpowiedzialności
173
4.10. Prawo karne w okresie pryncypatu
174
4.11. Armia w okresie pryncypatu
177
4.12. Religia w okresie pryncypatu
178
4.13. Proces romanizacji imperium
180
Rozdział V. Dominat
183
5.1. Kształtowanie się ustroju dominatu
183
5.2. Zrόdla prawa w dominacie
184
5.3. Sytuacja gospodarcza
185
5.4. Struktura społeczna
188
5.4.1. Honestiores
188
5.4.1.1. Stan senatorski
188
5.4.1.2. Stan ekwicki
189
5.4.1.3. Latyfundyści
189
5.4.2. Humiliores
189
5.4.2.1. Plebs
urbana
190
5.4.2.2. Plebs
rustica
190
5.4.3.
Niewolnicy
190
5.4.4.
Korporacje
191
5.4.5. Patrocinium
191
5.5. Struktura adtninistracyjna
192
5.5.1
Administracja centralna
192
5.5.1.1. Magister officiorum
194
5.5.1.2. Quaestor sacri palatii
194
5.5.1.3. Comes sacrarum largitionum
194
5.5.1.4. Comes rerum privatarum
194
5.5.1.5. Praepositus sacri cubiculi
195
5.5.1.6. Magistri militum
195
5.5.1.7. Sacrum consistorium
195
5.5.1.8. Senat
195
5.5.2.
Podział
administracyjny państwa
195
5.5.2.1. Prefektury
196
5.5.2.2. Diecezje
196
5.5.2.3. Prowincje
196
5.5.2.4. Municypia
197
5.5.2.5. Rzym i Konstantynopol
197
5.6. Prawo karne w dominacie
197
5.7. Armia w okresie dominatu
198
5.8. Religia w okresie dominatu
199
5.9. Zmierzch cesarstwa rzymskiego
204
Rozdział VI. Wybόr źrόdeł
207
6.1. Definicje, podziały i źrόdła
prawa
207
6.1.1. Definicje i
podziały prawa
207
6.1.2. Historia ustroju i
źrόdeł prawa
210
6.2. Krόlestwo
227
6.2.1. Założenie
Rzymu
227
6.2.2. Kolegia
kapłanskie
231
6.2.3. Reformy Serwiusza Tulliusza
233
6.2.4. Ustawy krόlewskie
235
6.3. Republika
244
6.3.1. Walka plebejuszy o
prawa polityczne
244
6.3.2. Specyfika ustroju
republiki rzymskiej
263
6.3.3. Kryzys republiki
270
6.4. Pryncypat
279
6.4.1. Objęcie
władzy przez Oktawiana
279
6.4.2. Prerogatywy princepsa
281
6.4.3. Cursus honorum
284
6.4.4. Zarząd prowincji
287
6.4.5. Crimen maiestatis i adulterium
288
6.4.6. Sytuacja
wyzwoleńcόw i niewolnikόw
290
6.5. Dominat
293
6.5.1. Ustrόj
państwa rzymskiego w początkach dominatu
293
6.5.2. Taryfa
maksymalna Dioklecjana (i wspόłcesarzy) w roku 301 (fragmenty)
294
6.5.3.
Edykty mediolański z 313 roku o tolerancji
299
6.5.4.
Edykty przeciwko poganom
300
6.5.5.
Konstytucja Raweńska z 426 roku
303
Rozdział VII. Kazusy
305
Wykaz wybranej literatury przedmiotu
313
Indeks terminόw i zwrotόw łacińskich
325